Vanmorgen weer om 6 uur op. Kwart over 7 gaat het met de bus naar de Prambanan de hindo tempel. Binnen het tempelcomplex is ook nog een groepsfoto gemaakt die vervolgens werd afgedrukt en te koop was voor 50.000 rupies.

Prambanan is het grootste Hindoe-Javaanse tempelcomplex in Indonesië. Prambanan betekent: "veel priesters". In de reliëfs worden ze afgebeeld met een lange baard. De Prambanan ligt op Centraal-Java, ongeveer 18 km ten oosten van de stad Jogjakarta, aan de weg naar Solo. De belangrijkste van deze tempels is de Lara Jonggrang, vaak ten onrechte aangeduid als "de Prambanan".

De tempels zijn ongeveer 850 na Christus gebouwd door onder anderen Rakai Pikatan, een Shivaïtische koning uit de tweede Mataram-dynastie. Korte tijd nadat het complex was voltooid, werd het verlaten en begon het te vervallen. Het complex staat op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO.

Reconstructie
Pas vanaf 1893 werd het plateau van het midden complex weer uitgegraven. De reconstructie van het complex begon in 1918 en is nog steeds niet gereed. De renovatie van het hoofdgebouw werd pas in 1953 voltooid, omdat het bijna onmogelijk is de originele stenen terug te vinden: vaak zijn ze ontvreemd en hergebruikt op verafgelegen plaatsen. Een tempel zal slechts worden herbouwd als 75% van het originele steenwerk beschikbaar is. Mede daardoor is van de meeste kleinere tempeltjes nog steeds niet meer te zien dan de muurtjes van de fundering.

Bij de aardbeving op Midden-Java in 2006 is het herbouwde Prambanan-complex opnieuw ernstig beschadigd geraakt. Na deze aardbeving is het complex een tijd gedeeltelijk gesloten geweest voor het publiek. Inmiddels is het grootste gedeelte van het tempelcomplex weer hersteld en opengesteld voor publiek.

Structuur

Het complex heeft drie hoofdtempels (Trisakti, "drie heilige plaatsen"), waarvan de grootste 47 meter hoog is en gewijd is aan Shiva. Ten zuiden van deze tempel staat de tempel gewijd aan Brahma, ten noorden die gewijd aan Vishnoe. Tegenover deze drie hoofdtempels liggen drie kleinere, waarvan de middelste is gewijd aan Shiva's stier Nandi, de andere twee voor respectievelijk Brahma's rijdier, de gans Angsa (Indonesisch voor "gans") en Vishnu's adelaar Garoeda, Indonesië's nationale symbool.
Samen met aan beide zijkanten nog twee kleinere tempels vormen voornoemde zes tempelgebouwen (candi, "tempel", genoemd) een centraal vierkant plein met zijdes van zo'n 110 meter. Op een iets lager liggend omringend plein liggen de ruïnes van nog eens 224 heiligdommetjes (pewara), die elk zo'n 14 meter hoog geweest moeten zijn. Zoals eerder vermeld, zijn slechts enkele ervan tot nu toe herbouwd. Hieromheen ligt een nog groter plein, weer iets lager gelegen, met zijdes van 390 meter. Door deze kleine hoogteverschillen vormt het Prambanancomplex een soort "getrapte piramide".

Het hoofdgebouw (de "Shiva-tempel") in het centrum is omringd door een reling met vier toegangspoorten. Aan de buitenkant van deze reling vindt men reliëfs met konijnen, herten, rammen, pauwen, apen en ganzen, elke keer gegroepeerd aan beide zijden van de Boom des Levens (dit noemt men het "Prambanan-motief"). De binnenkant van de reling heeft reliëfs met scènes uit het Ramayana-epos. Hier wordt verhaald hoe Sita, Rama's geliefde vrouw, wordt ontvoerd en hoe Hanuman, heer van de apen, haar weer bevrijdt met behulp van zijn apenleger. Dit verhaal wordt (in ingekorte vorm) ook voor toeristen opgevoerd, met op de achtergrond de verlichte tempels.

Bij binnenkomst van de Shiva-tempel komt men in de hoofdkamer, waar zich een groot beeld van de vierarmige Shiva bevindt. In drie andere kamertjes staan beelden van Ganesha (met olifantshoofd, de zoon van Shiva), Agastya (symboliseert Shiva als leraar) en Durga (die de duivelse stier versloeg en Shiva's grootste steun was). Durga nam een belangrijke plaats in in Hindoeïstisch-Javaanse beeldhouwkunst en het complex is ook naar haar genoemd: Durga wordt in de volksmond ook wel Lara Jonggrang ("slanke maagd") genoemd. De reliëfs van de Shiva-tempel worden voortgezet op de Brahma-tempel. Op de Vishnu-tempel vindt men Krishna, de held uit het andere befaamde Hindoe-epos, Mahabharata.

Na het bezoek aan deze hindoe tempel ging het richting een boeddhistische tempel de Borobudur.

Allereerst gingen we naar een restaurant waar wederom een heerlijk lopend buffet voor ons klaar stond. We hebben weer echt kunnen genieten van de oosterse keuken. Onderweg naar de Borobudur zagen we op een redelijke afstand een vulkaan die nog steeds actief is. Buitenlandse zaken van Engeland geeft hiervoor een waarschuwing uit om buiten een zone van 10 kilometer vandaan te blijven van deze vulkaan. Onderweg werd ook nog gestopt bij een rijstveld waar enkel vrouwen aan het dorsen waren. Dit is echt een intensieve handarbeid en wel bij een temperatuur van 35 graden. Hier was op een bord ook een vluchtroute vermeld indien de vulkaan te actief zou gaan worden.

Aangekomen bij de Borobadur was het een hele klim omhoog. Eenmaal boven aangekomen werd je beloont met een wondermooi uitzicht. Zelf zag ik een beetje tegen de afdaling op omdat de traptreden behoorlijk ver uit elkaar lagen. Ondanks de hitte was mijn conditie goed en de afdaling was ook geen enkel probleem. Ook hier werd continu door de schoolkinderen gevraagd om samen op de foto te mogen. Nadat de foto gemaakt was hoorde je op afstand nog steeds het gelach van de kinderen. Het zijn echt leuke ontmoetingen met deze kinderen en zelfs de ouders wilden op de foto.

Borobudur
De Borobudur of Boeroeboedoer (Javaans: Barabudhur) is een boeddhistisch heiligdom op 40 km ten noordwesten van Jogjakarta in de provincie Midden-Java, in het centrum van het Indonesische eiland Java. Het is naast de Prambanan en de Kraton in Jogjakarta een van de toeristische trekpleisters van Centraal-Java. De Borobudur is gelegen bij de Merapi, de meest actieve vulkaan van Indonesië, en is gebouwd in de periode 750 - 850. De naam stamt mogelijk van het Sanskriet "Vihara Buddha Ur", dit betekent vrij vertaald "boeddhistische tempel op de berg".

De Borobudur is opgebouwd als een grote stoepa. De basis van deze stoepa is 123 bij 123 meter. De stoepa heeft negen etages; de onderste zes zijn vierkant, de bovenste drie rond. De etages vertegenwoordigen de boeddhistische kosmos. Op de bovenste etages bevinden zich 72 kleine stoepa's, die gebouwd zijn rondom één grote centrale stoepa. De grote stoepa staat symbool voor het Nirwana. De kleine stoepa's vertegenwoordigen van onder naar boven de weg die een boeddhist moet afleggen om uiteindelijk in het Nirvana te worden opgenomen. De open gaten in de onderste stoepa's staan op hun punt (de weg is nog onzeker) en in de bovenste stoepa's vlak, horizontaal (de weg is duidelijk, het geloof stevig).

's Ochtends dient de Borobudur nog steeds als gebedsoord. Een pelgrim loopt iedere etage zeven maal rond met de klok mee. In de stoepa's bevinden zich beelden van Boeddha; wie door de gaten in de stoepa's deze beelden aan kan raken ontvangt, volgens het lokale bijgeloof (niet volgens het boeddhisme), het eeuwige geluk.

Bouw  
De bouw van de Borobudur, althans het voltooien er van - vermoedelijk op wens van een der vorsten uit de boeddhistische Sailendra-dynastie - is alleen al uit het oogpunt van fysieke mankracht een enorme prestatie geweest. In de tempel is niet minder dan 56640 kubieke meter steen verwerkt. De bouw moet minstens 80 jaar hebben geduurd en de kosten moeten overweldigend zijn geweest; misschien wel overeenkomstig het Birmaanse gezegde: "de grote Pagode is voltooid, het land is geruïneerd..."

Ontdekking
De Borobudur heeft eeuwen verborgen gelegen onder as en begroeiing. In de achttiende eeuw moet van de hoogste terrassen van de Borobudur nog wel iets te zien zijn geweest. Nederlanders op weg naar het Javaanse hof kwamen wel langs andere monumenten maar nooit in de buurt van de Borobudur.

De Borobudur is herontdekt in 1814 ten tijde van het Engelse Tussenbewind in Nederlands-Indië, door toedoen van Luitenant-Gouverneur Sir Thomas Stamford Raffles en met name de door hem uitgezonden Nederlandse medewerker H.C. Cornelius. Cornelius maakte met meer dan 200 man gedurende ruim anderhalve maand het monument al enigszins vrij. Zijn werk werd tussen 1817 en 1822 door anderen voortgezet. Vanaf 1835 waren ook de hogere gaanderijen "gedeblayeerd" en was het monument grotendeels voor het oog toegankelijk. In 1845 werd de Borobudur in tientallen daguerreotypieën fotografisch vastgelegd door de Duitse daguerreotypist (fotograaf) Adolph Schaefer, die hiertoe van het Ministerie van Koloniën de eerste Nederlandse foto-opdracht van overheidswege ooit kreeg. Deze daguerreotypieën bevinden zich in de Bijzondere Collecties van Universiteitsbibliotheek Leiden. In de jaren 1849 - 1853 voerde F.C. Wilsen een opdracht uit alle reliëfs in tekening te brengen. Zijn werk werd gereproduceerd bij de eerste Borobudur monografie (1873) samengesteld door de directeur van het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden C. Leemans. Ook in 1873 maakte de toentertijd zeer bekende fotograaf Isidore van Kinsbergen opnamen van de Borobudur. De bouwkundige toestand van het complex bleef onbevredigend, zodat in 1882 zelfs een Hoofdinspecteur van de Cultures voorstelde de Borobudur maar geheel af te breken en de reliëfs in musea te bewaren.

In 1885 ontdekte Jan Willem IJzerman, voorzitter van de Archeologische Vereniging van Jogjakarta, de verborgen basis van de Borobudur. Het pad eromheen werd afgegraven en fotograaf Kassian Céphas werd gevraagd alle 160 reliëfs die tevoorschijn kwamen te fotograferen. Daarna werden de reliëfs weer bedekt. De opnamen van Céphas zijn tot op de dag van vandaag de enige bron voor studie van deze reliëfs.

De liefde voor de Borobudur ontstond zo langzamerhand wel bij velen maar weer anderen kregen (of stalen) reliëfs, boeddhakopjes of ornamenten. Ook wordt verhaald van huzaren uit Magelang die hun sabels wetten op dhyani-Boeddha's en van vrolijke officieren die hun dinertjes met een bestorming van het heiligdom besloten. De Koning van Siam, in 1886 op bezoek bij de landvoogd Otto van Rees, deed op zijn rondreis door Nederlands-Indië de Borobudur aan en kreeg meer dan zijn zin: acht ossenkarren onvervangbare beelden en ornamenten, inclusief de enige tempelwachter van groot formaat werden naar Thailand afgevoerd.

Restauratie
De eerste grote restauratie werd uitgevoerd van 1907-1911 door de toenmalige kapitein/majoor der Genie Theodoor van Erp. Als jong officier was hij gestationeerd te Magelang en in 1900 werd hij lid van de zogeheten Borobudur commissie waarvan J.W. IJzerman de stuwende kracht was. Oudheidkundige F.D.K. Bosch gaf vanaf 1915 een vervolg aan de restauratie, die door T. van Erp was gestart, door reconstructie van de monumenten. Met de bouwkundige B. de Haan, de technische raadsman en medewerker van Bosch, werd op grond van de bijeengezochte fragmenten een reconstructietekening van het complex voltooid. Pas in 1953, nadat Bosch de Indische dienst verlaten had, kon na veel stagnatie door malaise en oorlog, de wederopbouw van de hoofdtempel worden afgesloten.

Beschadigingen
Nadat in 1984 de grote UNESCO-restauratie voltooid was, ontploften op 21 januari 1985 twee bommen bij een aanslag waarbij negen van de 72 stupa's werden beschadigd. Twee weken later zorgde een blikseminslag opnieuw voor schade. In 1991 werden voor de aanslag drie daders veroordeeld tot respectievelijk levenslang, 20 en 13 jaar.

Bij de aardbeving op Midden-Java in 2006 werd het Borobudur-complex niet beschadigd, de nabijgelegen Prambanan wel.Tijdens de uitbarsting van de Merapi vulkaan op 26 oktober 2010 waarbij meer dan 350 mensen omkwamen, is er vulkanische as op de Borobudur terechtgekomen. Inmiddels is de Borobudur weer schoongemaakt en volledig voor toeristen open gesteld.

Na afloop van dit bezoek aan de Burobaduur hebben we nog een smederij bezocht.

Op de terugweg naar het hotel hebben we nog een stop gemaakt bij een ATM pinapparaat voor de mensen die nog geld nodig hadden. Op de terugweg zag je het zienderogen donker worden. Door de koplampen oogt het verkeer nu nog meer intensiever. Omstreeks 18:15 uur waren we weer terug in ons hotel. Om acht uur zijn we met een vrij grote groep uit gaan eten. Een taxi heeft ons weggebracht. De bestelde saté van de de vrouw die naast mij zat was niet goed gaar. Was nog echt rood van binnen. Het verhaal van de kelner was dat het vlees van de saté hier altijd zo werd gebakken. Uiteindelijk werd haar bord meegenomen om het bereiden nogmaals over te doen. Toen mijn bestelde saté ook niet well done was heb ik afgesproken met de kelner dat de saté gecanceld werd en ik een uit ander menu kon kiezen. Ik doe al altijd zo mijn best om niet de allerlaatste te zijn bij het eten maar nu werd mijn eten opgediend terwijl de rest al halverwege was. Het leukste kwam nog. Bij de bestelling van een nieuwe bierronde bleek er geen bier meer voorradig te zijn. Al met al qua gezeligheid is het toch een leuke avond geworden.